İhtiyati Haciz Nedir? Nasıl Yapılır?

İhtiyati haciz, konusu para olan ya da para ile ölçülebilen bir alacağın tehlikeye girmesini engellemek amacıyla düzenlenen, alacaklıyı korumaya yönelik bir müessesedir. İcra İflas Kanununda düzenlenmiş olan bu müessese 257-268 maddeleri arasında hüküm altına alınmıştır.

Borçlunun sahip olduğu hak ve malları elden çıkararak borcu ödemekten kaçınacağından endişe edilmesi halinde mahkeme kararıyla ihtiyati haciz uygulanır. Bu karardan sonra üzerine ihtiyati haciz konulan para ve malların üçüncü kişilere devri engellenmiş olur.

İhtiyati Haczin Konusu Neler Olabilir?

İcra İflas Kanunu 257. maddesi “Rehinle temin edilmemiş ve vadesi gelmiş bir para borcunun alacaklısı, borçlunun yedinde veya üçüncü şahısta olan taşınır ve taşınmaz mallarını ve alacaklarıyla diğer haklarını ihtiyaten haczettirebilir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Madde metninden anlaşılacağı üzere ihtiyati haciz para borçları için başvurulabilecek bir geçici korumadır. Maddenin bir diğer düzenlemesi ise ihtiyati haczin vadesi gelmiş alacaklar için uygulama bulacağı yönündedir.

Alacağın vadesinin gelmiş olması gereğinin yine kanunda düzenlenen bazı istisnaları mevcuttur. Bunlardan biri borçlunun muayyen bir yerleşim yerinin olmaması halidir. Diğeri ise borçlunun alacaklarının haklarını ihlal etmeye yönelik hileli davranışlarının olması ya da kaçma gibi tehlikelerin olması halleridir.

Deprem, sel, yangın gibi borçlunun iradesi dışında gelişebilecek tehlikeler ve doğal afetlere dayanarak bir değişikliğin oluşması ihtimali nedeniyle ihtiyati haciz uygulanamaz.

İhtiyati Haczin Konusu Neler Olabilir?

İhtiyati Haczin Şartları

Mahkemenin ihtiyati haciz kararı verebilmesi için bazı şartların bulunması gerekir. Bu şartlar şunlardır:

Bir para alacağı olmalıdır.
Para alacağının kural olarak vadesi gelmiş olmalıdır.
Alacak rehin yoluyla teminat altına alınmamış olmalıdır.
İhtiyati haciz uygulanması gerekli kılacak koşulların gerçekleşmiş olduğuna dair deliller sunulmalıdır.
İhtiyati haciz uygulanması talebinde bulunan alacaklı teminat göstermelidir. Alacağın ilama dayanması gibi bazı koşulların varlığı halinde teminat gösterilmesine gerek kalmaz.

Mahkeme ihtiyati haciz kararında delil durumunu, neden ihtiyati haciz gerektiği gibi konuları gerekçeli şekilde açıklar.

İhtiyati Haczin Şartları

İhtiyati Haciz Teminat Miktarı

İhtiyati haciz kararı verilmesi için borçlunun dinlenmesi şartı yoktur. Alacaklının talebi üzerine direkt karar verilebilir. Bu nedenle müessesenin kötüye kullanımın önlenmesi amacıyla kanunda teminat gösterilmesi şartı getirilmiştir. Teminat miktarı olarak istenen oran uygulamada alacağın yüzde on beşi olarak yerleşmiştir. Bu miktardaki teminat mahkeme veznesine yatırıldıktan sonra karar verilir ve uygulanması sağlanır.

İhtiyati Haciz Teminat Miktarı

İhtiyati Haciz Talebi

İhtiyati haciz alacak davasına bakan mahkemeden istenir. Henüz icra takibi başlatılmadan önce istenmesi de mümkündür.

İhtiyati Haciz Talebi

İhtiyati Haciz Hangi Mahkemeden İstenir?

Eğer açılmış bir alacak davası varsa ihtiyati haciz kararı bu davaya bakan mahkemeden istenir. Alacak davası açılmadan önce ihtiyati haciz talebinde bulunulacaksa HMK hükümlerine göre talepte bulunulur. HMK’ya göre alacağın miktarı ne olursa olsun ihtiyati haciz için Asliye Hukuk Mahkemeleri ya da Asliye Ticaret Mahkemeleri görevlidir.

Alacağın dayanağı kira ilişkisiyse başvurulacak mahkeme Sulh Hukuk mahkemeleridir. Eğer söz konusu alacak bir özel mahkemeye başvurmayı gerektiriyorsa ihtiyati haciz de o mahkemelerden istenecek demektir. İhtiyati haciz kararı için arabulucuya gitme zorunluluğu yoktur.

İhtiyati Haciz Hangi Mahkemeden İstenir?

İhtiyati Haczin İhtiyati Tedbirden Farkları

İhtiyati haciz ve ihtiyati tedbir müesseseleri arasında bazı benzerlikler bulunur. Ancak ihtiyati tedbir HMK’da düzenlenirken ihtiyati haciz İİK’da düzenlenmiş durumdadır. Esasen ihtiyati haciz, ihtiyati tedbirin özel bir uygulama alanıdır.

Aralarındaki en önemli farklardan biri ihtiyati haczin sadece para alacaklarında teminat şeklinde uygulama alanı bulmasıdır. İhtiyati tedbir ise teminat dışında edimleri de içerebilir. Örneğin bir koruma tedbiri ya da eda davranışı da tedbir konusu olabilir.

İhtiyati haciz sadece para alacaklarında uygulama alanı bulur. İhtiyati tedbir kararı ise uyuşmazlık konusu her türlü alacak ve hakkın korunması için verilebilir. Yani ihtiyati tedbir daha genel bir müessesedir.

İhtiyati Haczin İhtiyati Tedbirden Farkları

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Yolu

Alacaklının talebi üzerine mahkemece ihtiyati haciz kararı verildikten sonra borçlunun itirazda bulunma hakkı mevcuttur. Zira karar verilirken alacaklının hakkını tam olarak ispatlaması şartı aranmaz ve hatta borçlu hiç dinlenmeden bu karar verilebilir. Tarafların eşitliği ilkesi gereğince itiraz yolu açıktır. Borçlunun yokluğunda verilen kararlar için itiraz hakkı tanınmıştır.

Şu üç hususa itiraz edilebilir:

İhtiyati haczin dayandığı sebeplere
Kararı veren mahkemenin yetkisine
Teminatla ilgili konulara

Borçlu, bu sebeplerden birine ya da birden fazlasına dayanarak itiraz edebilir. İtiraz başvurusu mahkeme tarafından kabul edilirse icra müdürlüğüne başvurularak kararın kaldırılması istenebilir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Yolu

İtiraz Süresi

Şayet itiraz kararı veren mahkemesinin yetkisine dair yapılıyorsa 7 gün içinde yapılmalıdır. İtiraz dilekçesinde yetkili mahkemenin hangi mahkeme olduğu da belirtilmelidir. Teminat yatırılmadığına ya da daha fazla yatırılması gerektiğine dair yapılan itirazlar kararın etkisi sürdüğü sürece yapılabilir.

İtiraz Süresi

İhtiyati Hacizli Malın Satışı

Bir malın üzerinde haciz ya da ihtiyati haciz olması satışa engel değildir. Ancak satış halinde alıcı haczi bilerek işlem yapmış olur ve alacak tahsil edilemediği takdirde bu mal satılabilir. Yeni malik bu ihtimali kabul etmiş sayılır.

İhtiyati Hacizli Malın Satışı

İhtiyati Haczin Haksızlığı Halinde Tazminat İstemi

Yargılama sonunda alacaklının haksız olarak ihtiyati haciz kararı aldığı ortaya çıkarsa borçlunun ve zarara uğrayan diğer kişilerin tazminat istemesi mümkündür. Bu tazminat dava yoluyla istenir.

Mahkemelerin borçlunun tazminat ödemesine karar vermesi için aşağıdaki koşulların gerçekleşmiş olması gerekir:

Verilen ihtiyati haciz kararının borçlunun veya diğer üçüncü kişilerin malları üzerinde uygulanmış olması gerekir.
İhtiyati haciz kararının haksız olması gerekir. (aslında bir alacağın olmadığının ortaya çıkması vb.)
İhtiyati haciz kararı nedeniyle ortaya bir zarar çıkmış olmalıdır.
Karar ile zarar arasında nedensellik bağı oluşmalıdır.

Tazminat için aranan maddi zararlardır. Ancak Yargıtay içtihatlarına göre manevi tazminat da istenebilir.