Tükenmişlik Sendromu

1974 yılında Herbert Freudberger tarafından tanımlanmıştır. Bu tanıma göre tükenmişlik sendromu; yıpranmışlık, enerjinin azalması, tatmin edilemez isteklerin olması, başarısızlık hissi gibi içsel kaynaklarda meydana gelen tükenmişlik durumudur.

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Psikolojik bir rahatsızlıktır. Pek çok belirti göstermekle birlikte farklı nedenlerden kaynaklanabilir. Toplumun büyük kısmında görülebilen bir ruhsal problemdir.

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Tükenmişlik Sendromu Nedenleri

Tükenmişlik sendromu yaşayan bireylerin hayatlarına bakıldığında genel olarak hizmet sektöründe hizmet veren kişilerin, stresli ve yoğun iş hayatı olan kişilerin bu hastalığa yakalandığı ortaya konmuştur. Ağır sorumluluk gerektiren, uzun saatler çalışmak durumunda olan, iş yetiştirme zorunluluğu olan, iş konusunda baskı altında çalışan bireyler bu rahatsızlığı daha sık yaşarlar.

İş yaşamı daha stressiz olan kişilerde de bu rahatsızlık görülebilir. Hastalığın gelişiminde başka faktör de etkili olabilir. Söz gelimi; mükemmeliyetçi kişilerde, ‘hayır’ kelimesini kullanmakta zorlanan bireylerde de bu rahatsızlık görülüyor. Dolayısıyla bu rahatsızlık tamamen ruhsaldır ve hayatın içinde kişiye baskı yapan her faktör bu rahatsızlığa neden olabilir.

Tükenmişlik Sendromu Nedenleri

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri

Tükenmişlik sendromu yavaş ilerleyen sinsi bir sağlık sorunudur. Dolayısıyla çoğu kişi belirtileri önemsemez ve bir uzmandan yardım almaya gerek görmez. Oysa tükenmişlik sendromu dünya genelinde görülüyor ve oldukça yaygın. İş yaşamı, stres, geçim sıkıntısı, ikili ilişkiler gibi hayata dair her şey yaşamı zorlaştırıyor. Bu zorluklar psikolojik olarak pek çok sorunu beraberinde getiriyor. Bu sorunlardan biri de tükenmişlik sendromudur. Bu rahatsızlığın belirtileri önemsenmeli ve destek alınmalıdır.

Karamsarlık
Basit ve kolay bir işi bitirmede zorlanma
Bedensel tükenmişlik durumu
Duygusal tükenmişlik hissi
Umutsuzluk hali
Kedini değersiz görme
İş hayatına ve genel olarak birçok duruma karşı soğuma
Dikkat dağınıklığı
Mesleki özgüvende azalma
Kişiyi etkisi altına alan olumsuz düşünceler
Uyku problemleri
Dalgınlık ve unutkanlık
Sürekli olarak yorgun hissetme ve bitkinlik
Baş, sırt ve bacaklarda meydana gelen ağrı ve kramplar
İshal ve kabızlık gibi sindirim sistemi düzenine ilişkin meydana gelen bozukluklar

Tüm bu belirtiler tükenmişlik sendromunu gösteriyor. Bu belirtilerden biri ya da birkaçı görüldüğünde mutlaka bir uzman doktora danışılmalıdır. Elbette bu belirtiler kişiden kişiye göre değişir. Yani herkes aynı anda tüm belirtileri göstermez. Dolayısıyla bu belirtilerden birinin varlığı bile tükenmişlik sendromuna işaret ediyor olabilir.

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri

Tükenmişlik Sendromu Aşamaları

Tükenmişlik sendromu tanımını ortaya atan Herbert Freudenberger hastalığın aşamaları olduğunu belirtir. Diğer sağlık sorunlarında olduğu gibi tükenmişlik sendromunda hastalık bir bütün olarak kendini göstermez. Tükenmişlik sendromu tanımını ortaya atan Herbert Freudenberger hastalığın aşamaları olduğunu belirtir. Tükenmişlik sendromu aşamalı olarak sinsi bir şekilde ilerler.

Hastalığın ilk aşamasında; aşırı dürtü ve hırs kendini gösterir. Yeni bir işe başlayan yada yeni bir görev üstlenen kişilerde sıklıkla görülür. Hissedilen bu hırs duygusu sendroma dönüşebilir.
İkinci aşamada ise kişi kendini daha fazla çalışmaya zorlar. Artık normalden ve gerektiğinden çok daha fazla çalışmaya gayret gösterir.
Üçüncü aşamada kişi kişisel ihtiyaçların neredeyse tamamen ihmal etmeye başlar. Diğer bir deyişle uyku düzeninin önemsemez, beslenmesine dikkat etmez, öz bakım adımlarını yerine getirmez. Tamamen bir noktaya odaklı bir duruma gelir.
Dördüncü aşamada, kendini değil sürekli patronların ve iş arkadaşların suçlar ve onların hataları olduğunu düşünür.
Beşinci aşamada ise kişi işi dışında tüm sorumluluklarını bırakmıştır. Aile ve sosyal yaşantısından uzaklaşır.
Birey sinemaya, arkadaş toplantılarına, dışarı çıkmaya yanaşmaz. Bütün bunlar kişiye bir külfet olarak görünür. Bu aktiviteleri yapmaya üşenir. Zaman içinde kişi daha çok içe döner. Yani kişi içine kapanır.
Altıncı aşamada ise sabırsızlık yaşanır. Her şeye karşı daha sabırsız olunur. Bununla beraber, çevreyi suçlama ve zorbaca davranışlar gözlemlenebilir. Bu aşamada bireyde önemli davranış değişiklikleri gözlemlenir. Normalden çok daha agresif bir hale gelir. Bazı bireylerde bu agresiflik durumu saldırganlık boyutlarına varabilir.
Sonraki aşamada kişi çevresine ve olaylara karşı daha çok duyarsızlaşır. Hayatını ve hayatında meydana gelen olayları kontrol etme yeteneğinden kopuk hissetmeye başlar.
Bunu takip eden aşamada bireyin endişe ve kaygıları yükselir. İçinde hissettiği boşluğu dolduramaz. Madde kullanımı, kumar alışkanlıkları, aşırı yemek yemek gibi heyecanlar aramaya başlar. Yani çıkış yolunu bu gibi olumsuz durumlarda bulmaya çalışır.
Son aşamadan bir önceki aşamada bireyde depresyon belirtileri gözlemlenir. Kişi hayata farklı bir gözle bakmaya başlar. Hayatındaki her şey anlamını yitirmiştir. Ciddi bir umutsuzluk içinde hisseder.
Tükenmişlik sendromunun son aşamasında ise çok daha ciddi durumlar meydana gelir. Bu son aşamada hem zihinsel hem de fiziksel çöküşler tam anlamıyla ortaya çıkar. Birey bu ciddi durumlarla baş etmekte zorlanır. Sorunları çözme kabiliyeti zayıflar.

Bu aşamaya gelindiğinde bireyin bir ruh sağlığı uzmanından yardım alması şarttır. Aynı zamanda tıbbi yardım gereklidir. Tükenmişlik sendromunun aşamaları ciddiye alınmalıdır. Son aşamalara gelinmeden hızla tedaviye başlanmalıdır. Böylece tükenmişlik sendromunu yenmek çok daha kolay olacaktır.

Tükenmişlik Sendromu Aşamaları

Tükenmişlik Sendromu Tanısı

Bu rahatsızlık üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırmalardan yola çıkılarak hastalığın tanısı için birçok yöntem geliştirilmiştir. Bu tanı testlerinden bir tanesi Maslach ölçeğidir. Christina Maslach tarafından ortaya konmuştur. Maslach’ a göre; uzun süreli yorgunluk, fiziksel olarak bitkinlik hali, umutsuzluk durumları olarak tanımlanır. Tanı için hastaya çeşitli sorular sorulur.

Hatanın verdiği cevaplar puanlandırılır. Testin sonunda belli bir skor elde edilir. Elde edilen bu skor, hastada tükenmişlik sendromu olup olmadığını belirler. Bu test sayesinde hastalığım hangi düzeyde olduğu da tespit edilir. Bu noktada hastaların sorulan sorulara dikkatli ve doğru şekilde yanıt vermeleri son derece önemli. Uzman doktorun doğru tanı ve teşhis koyabilmesinde belirleyici olan bu soruların yanıtlarıdır.

Tükenmişlik Sendromu Tanısı

Tükenmişlik Sendromu Tedavi Yöntemleri

Tükenmişlik sendromu kolay ve etkili bir şekilde tedavi ediliyor. Tükenmişlik sendromu tedavisi, sendromun ilerlemişlik düzeyine göre farklılık gösteriyor. Şiddetli olmayan tükenmişlik sendromu durumlarında öncelikle bireyden öykü alınır.

Bireyin gerek iş gerek sosyal yaşantısına ilişkin detaylar sorulur. Bireyin bu sendromu yaşamasına neden olan faktörler belirlenir. Daha sonra birey kendi kendine belirli önlemler alır. Yani bu faktörler göz önüne alınarak bir yol belirlenir. Bu olumsuz faktörlerin ortadan kaldırılması ya da hafifletilmesi amaçlanır. İş, sosyal ve özel yaşamında bazı düzenlemeler yapar.

Bu şekilde sendromun atlatılması mümkün olur. Aşırı düzeyde tükenmişlik sendromu durumlarında ise uzman hekim muayenesi sonrasında ilaç reçete edilebilir. Uzman hekim gerekli görürse hastasına belli ilaçlar vererek tedavi sürecini başlatır.

Tükenmişlik sendromu tedavisinde en önemli hususlardan biri bireyin uzman hekim tavsiyelerine tamamen uyması ve yaşam tarzına dikkat etmesidir. Söz gelimi; yeteri kadar dinlenmek, uyku düzenine önem vermek, sağlıklı beslenmek, olumsuz düşüncelere yol açacak her faktör ve kişilerden uzaklaşmak gibi hususlara dikkat edilmelidir.

Tükenmişlik Sendromu Tedavi Yöntemleri

Tükenmişlik Sendromunda Tedavinin Önemi

Tükenmişlik sendromu erken teşhis edilirse yukarıda da belirtildiği gibi basit önlemlerle kısa zamanda atlatılır. Uzman hekimin yönlendirmeleri ve kişinin yaşam tarzında yapacağı değişikliklerle bu sendrom atlatılır.

Önemsenmeyen tükenmişlik sendromu durumlarında ise bu rahatsızlık ciddi boyutlara varabilir. Tedavi edilmeyen tükenmişlik sendromu daha büyük ruhsal sorunlara yol açabilir. Uzun süreli ilaç tedavisi gerektirebilir. Dolayısıyla bu sağlık sorunun belirtileri hissedildiğinde mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır.

Tükenmişlik Sendromunda Tedavinin Önemi

Tükenmişlik Sendromunda Kişiye Nasıl Destek Verilir?

Tükenmişlik sendromunda kişinin yakın çevresindekilere çok görev düşüyor. Zira, hastanın moral bulması, stresten uzaklaşması, kendini olumsuz duygu ve düşüncelere kaptırmaması için desteğin önemi bir hayli büyük.

Öncelikle bireyin anlattıkları karşısında iyi bir dinleyici olunması gerekir. Birey anlattıkça rahatlayacak ve dertlerini paylaşma imkanı bulacaktır. Bu da tedavi de önemli bir yere sahiptir.
Doğru kelimelerin kullanılması gerekiyor. ‘ Seni anlayabiliyorum, her şey düzelecek, her zaman umut vardır’ gibi cümleler bireye iyi gelecektir.
Kişinin stres yaşamasına neden olacak faktörleri azaltmak.

Tüm bunlar tükenmişlik sendromu yaşayan bireyler için önemlidir.

Tükenmişlik Sendromunda Kişiye Nasıl Destek Verilir?

Tükenmişlik Sendromunun Önlemesi için Ne Yapılmalıdır?

Tükenmişlik sendromunun önlenmesi için iş ve aile, sosyal yaşantı arasında ayrım yapmak, planlı çalışmak, sınırları çizmek, egzersiz yapmak, stres veren durumlardan elde geldiğince uzak kalmak, kendine zaman ayırmak gerekir. Kişi kendine zaman ayırmalıdır. Sevdiği şeyleri yapmak bir başlangıç olabilir.

Müzik dinlemek, dans etmek, resim yapmak ya da kitap okumak. Kişi kendisine en iyi gelen aktiviteyi yapmalıdır. Bu kişinin olumsuz duygularının yerine olumluları koymasında oldukça etkilidir. Eğer bu tür hususlara dikkat edilirse bu tür ruhsal rahatsızlıkların önlenmesi mümkün olur.